Na pomysł zaproszenia do Polski rodaków mieszkających na emigracji aby dać im możliwość zintegrowania się z ojczyzną poprzez sport Polska wpadła już przed II wojną światową. Uśpiona w PRL idea doczekała się reaktywacji współcześnie. Chociaż w Światowych Igrzyskach Polonijnych nie biorą udziału sportowcy wyczynowi, ale amatorzy – impreza przyciąga coraz więcej osób.
Idea Światowych Igrzysk Polonijnych sięga okresu międzywojennego. Już wówczas emigracja polska liczyła ponad 7 milionów osób. W 1933 roku na V Zjeździe Rady Organizacyjnej Polaków z Zagranicy podjęto decyzję o organizacji pierwszej takiej imprezy. Inauguracyjne I Światowe Igrzyska Polonijne (wówczas pod nazwą: I Igrzyska Sportowe Polaków z Zagranicy) odbyły się latem 1934 roku w Warszawie.
.
.
Z oficjalnym wnioskiem o organizację igrzysk dla Polaków na emigracji wystąpił Marian Strzelecki – ówczesny redaktor naczelny „Przeglądu Sportowego”, a w przeszłości znany działacz sportu akademickiego i piłkarz Polonii Warszawa, członek Zarządu Polskiego Komitetu Igrzysk Olimpijskich.
„Niebawem rozegrają się w Warszawie Pierwsze Igrzyska Sportowe Polaków z Zagranicy. Będą one wyrazem dążenia naszej zagranicznej Polonji do pomnażania wśród młodzieży polskiej tężyzny fizycznej i tych wartości moralnych, które w wytrwałej i rozumnej pracy sportowej znajdują dla siebie dodatkowe korzystne warunki pielęgnacji i rozwoju” – czytamy w opublikowanej w przededniu igrzysk broszurze okolicznościowej.
Igrzyska Sportowe towarzyszyły II Zjazdowi Polaków z Zagranicy w sierpniu 1934 roku w Warszawie. Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego zawodów został wybrany Władysław Raczkiewicz. Blisko czterystu sportowców z trzynastu ośrodków polonijnych, w tym z Wolnego Miasta Gdańska, rywalizowało przez tydzień na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie.
„Pierwsze Igrzyska Sportowe w 1934 roku były wspaniałą manifestacją zjednoczenia narodowego polskich sportowców, rozsianych po całym świecie, były zarazem piękną propagandą polskiej tężyzny fizycznej, były wreszcie świętem zespolenia sportu Polonii ze sportem w kraju. Igrzyska przyczyniły się poza tym do podniesienia poziomu pracy w polskich organizacjach wychowania fizycznego zagranicą. Ponadto pobudziły nasze ośrodki zagranicą do zakładania nowych klubów sportowych i stowarzyszeń młodzieżowych, poświęconych sprawom wychowania fizycznego” – czytamy w jednym ze sprawozdań.
Z innego, nie mniej entuzjastycznego komentarza, opublikowanego na łamach bardzo popularnego przed wojną tygodnika „Raz, Dwa, Trzy”, czytelnicy mogli dowiedzieć się, że: „Igrzyska te, które spotkały się z olbrzymim sukcesem wśród wychodźców, o czem świadczą najlepiej liczne zgłoszenia, zostaną powtórzone za pięć lat i wówczas staną do nich tylko ci sportowcy, którzy należeć będą jedynie do polskich stowarzyszeń. Będzie to z całą pewnością podnietą dla wszystkich do uprawiania sportu w barwach klubów polskich, a jednocześnie Igrzyska wpłyną bezsprzecznie na podniesienie ogólnego poziomu wśród zawodników emigracyjnych”.
Największą gwiazdą imprezy była sławna biegaczka Stanisława Walasiewicz, mistrzyni olimpijska z Los Angeles, która oczywiście nie zawiodła kibiców i wygrała też cztery konkurencje warszawskich igrzysk polonijnych. W klasyfikacji medalowej zwyciężyła Polonia z Francji, przed sportowcami z Wolnego Miasta Gdańska oraz Czechosłowacji. Na zakończenie tych igrzysk odbyła się dwudniowa rywalizacja męskich drużyn reprezentacji Polski z reprezentacją Polonii (w sześciu dyscyplinach). Triumfowała reprezentacja Polski.
Dzień po zakończeniu zawodów sportowych przedstawiciele władz polskiego sportu z dyrektorem Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Władysławem Kilińskim oraz delegaci z 10 środowisk polonijnych obradowali na specjalnej konferencji poświęconej kierunkom rozwoju polonijnego sportu.
Ze względu na sukces organizacyjny i sportowy imprezy, pod koniec grudnia 1934 roku na posiedzeniu Komitetu Sportowego przy Światowym Związku Polaków z Zagranicy, zapadła decyzja o organizacji kolejnych – II Igrzysk Polonijnych. Początkowo planowano rozegrać je w 1937, a potem, po zmianie terminu, w feralnym dla Polski i Europy, 1939 roku. Zamiary te pokrzyżował jednak wybuch wojny i impreza w ogóle nie doszła do skutku.
Odtąd na wiele dziesięcioleci ich organizacja była zawieszona. Dopiero w 1974 roku w Krakowie rozgrano imprezę pod nazwą: II Polonijne Igrzyska Sportowe. Kolejne odbywały się w nieregularnych odstępach czasowych. W 1997 roku rozegrano zawody pod obecnie obowiązującą nazwą: Światowe Letnie Igrzyska Polonijne. I od tamtej pory organizowane są co dwa lata. Poprzednie odbyły się w 2023 roku w Nysie, Głuchołazach i Wrocławiu. Planowane na bieżący rok letnie igrzyska na Pomorzu zostały przełożone na rok 2026.
Pierwsze Zimowe Igrzyska Polonijne rozegrano dopiero w 1986 roku w Zakopanem. Ich założenia programowo-organizacyjne opracowali przedstawiciele Komisji Sportu Rady Naczelnej Towarzystwa „Polonia”, Komisji Sportu, Rady Oddziału w Krakowie i Sekcji Narciarskiej Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Zakopanem. Główne cele polonijnych igrzysk zimowych były zbliżone do wersji letniej, tzn. wskazano na możliwość zbliżenia do kraju jak najszerszych kręgów Polonii, stworzenie możliwości przyjazdu do Polski na atrakcyjną imprezę dużej ilości młodych Polaków zamieszkałych na stałe za granicą, upowszechnienie idei olimpijskiej, a także aktywizację polonijnych środowisk wywodzących się z terenów Podkarpacia i włączenie ich do współpracy z krajem oraz prezentację regionu, z którego wywodzi się znaczna część Polonii.
W inauguracyjnych zimowych igrzyskach polonijnych wystąpiło dwustu uczestników, którzy rywalizowali w pięciu dyscyplinach. Na ostatnie Światowe Zimowe Igrzyska Polonijne do Wisły w 2024 roku zjechało ponad 250 sportowców z piętnastu krajów. A zjawiłoby się ich kilka razy więcej, gdyby organizatorowi – Stowarzyszeniu „Wspólnota Polska” – pozwoliły na to środki finansowe. Jak mówił przewodniczący zarządu tego stowarzyszenia Tomasz Rożniak: „Sam fakt, że był taki duży odzew, świadczy o tym, że jest naturalna potrzeba środowisk polonijnych, by spotykać się w atmosferze rywalizacji sportowej. Sport łączy środowiska polonijne”.
Zdaniem organizatorów i uczestników zarówno Letnich, jak i Zimowych Światowych Igrzysk Polonijnych, impreza ta zdecydowanie spełnia swoje założenia, przyczyniając się do konsolidacji polskiego życia, nie tylko sportowego, na obczyźnie. Natomiast samo uczestnictwo w igrzyskach stwarza szansę zgłębiania języka ojczystego, poznawania kraju przodków, jego osiągnięć, tradycji i kultury.
Obecnie poziom sportowy uczestników igrzysk polonijnych znacząco odbiega od tego, który prezentują zawodnicy startujący w najważniejszych imprezach mistrzowskich czy igrzyskach olimpijskich. Biorą w nich udział amatorzy, którzy nie uprawiają sportu na poziomie wyczynowym. Wyniki schodzą jednak zdecydowanie na plan dalszy – można więc powiedzieć, że Światowe igrzyska Olimpijskie doskonale wpisują się w założenia twórcy nowożytnego olimpizmu, barona de Coubertina – tu najważniejsze jest uczestnictwo.
Organizator oraz główny sponsor imprezy, czyli Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, a także jej patron „Polski Komitet Olimpijski”, starają się, aby Letnie i Światowe Igrzyska Olimpijskie odbywały się co dwa lata na przemian. Regulamin igrzysk stanowi, iż „Prawo udziału i startu w Igrzyskach mają wszystkie osoby będące Polakami bądź mające polskie pochodzenie, stale mieszające za granicą, bez względu na posiadane obywatelstwo, a także ich małżonkowie i dzieci”. Nie ma żadnych ograniczeń co do wieku. Zdarza się, że do udziału w rywalizacji zgłaszają się kilkuletnie dzieci czy też seniorzy po osiemdziesiątym roku życia.
Zarówno na letnich, jak i zimowych igrzyskach polonijnych liczba dyscyplin uzależniona jest od bazy sportowej danej lokalizacji. Dotychczas na igrzyskach letnich odbyły się zmagania w ponad 30 dyscyplinach, m.in. w: biegu integracyjnym, badmintonie, bowlingu, brydżu, duathlonie, ergometrach, golfie, jeździectwie, kajakarstwie, kolarstwie górskim, kolarstwie szosowym, koszykówce, lekkoatletyce, łucznictwie, nordic walking, piłce nożnej, siatkówce, piłce ręcznej, pływaniu, ringo, siatkówce plażowej, strzelectwie, szachach, szermierce, ping-pongu, tenisie, wędkarstwie, windsurfingu i żeglarstwie. Na zimowych zaś rywalizowano w: biathlonie, carvingu, dwuboju alpejskim, hokeju, łyżwiarstwie, narciarstwie alpejskim i biegowym, nordic walking, saneczkarstwie, short-tracku i snowboardzie.
Zmagania nie są transmitowane na większą skalę, ale regularne sprawozdania z igrzysk emituje TVP Polonia. Tradycyjnie igrzyskom towarzyszy bogaty program imprez towarzyszących takich jak spotkania z wybitnymi polskimi sportowcami, wieczory tematyczne poświęcone Polonii, wycieczki krajoznawczo-historyczne, program integracyjny.
Tekst Krzysztof SZUJECKI, polski historyk sportu, specjalizujący się w dziejach współczesnego ruchu sportowego. Autor książek, m.in. kilkutomowej „Historii Sportu w Polsce” ,”Encyklopedia igrzysk olimpijskich” czy „Życie sportowe w PRL”.
- Projekt finansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu pn. Polonia i Polacy za granicą 2023r.
- ogłoszonego przez Kancelarię prezesa Rady ministrów.
*Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Źródło: DlaPolonii.pl
