W 1918 r. Polska była o krok od monarchii. Kandydatów do tronu polskiego było kilkunastu. Trudno ustalić, które z tych nazwisk brano na prawdę pod uwagę, a które tylko były wymysłem salonów. Sami kandydaci także nie byli zbytnio zainteresowani. Przyszłoby im rządzić w państwie zrujnowanym i biednym, uzależnionym od Niemiec i Austro-Węgier.
Na giełdach wymieniano takie nazwiska jak: Joachim, syn cesarza Prus, Jan Henryk XV Hochenberg – ks. pszczyński, Ludwik III Wittelsbach – król Bawarii, Leopold Bawarski – zięć Franciszka Józefa, Albrecht Eugeniusz Wirtemberski – drugi syn wirtemberskiego następcy tronu czy Karol Stefan Habsburg z żywieckiej linii Habsburgów, który miał największe szanse. Wysuwano także polskie kandydatury: Zdzisława Lubomirskiego, Janusza Radziwiłła, a nawet Józefa Piłsudskiego.
Jednym z takich kandydatów był Emanuel Filiberto d’Aosta z dynastii sabaudzkiej (1869 – 1931) wnuk Wiktora Emanuela II , króla Włoch. Jego ojcem był Amadeusz I Sabaudzki, drugi syn Wiktora Emanuela II, który w l. 1870 – 1873 był królem Hiszpanii .
W żyłach Emanuela płynęła kropla krwi polskiej, gdyż jego prapraprababką była Franciszka Krasińska, polska szlachcianka, morganatyczna żona Karola Krystiana Wettyna, królewicza polskiego, syna króla Polski Augusta III Sasa. Z tego związku urodziła się córka – Maria Krystyna Wettyn wydana za mąż za włoskiego księcia z bocznej linii sabaudzkiej .
Sam Emanuel w czasie I wojny dowodził włoską 3 armią i odniósł kilka poważnych zwycięstw nad Austriakami, zyskując przydomek „Książę niezwyciężony”. W 1926 r. został mianowany marszałkiem Włoch i popierał Mussoliniego.
Ze związku z Heleną Orleańską z Burbonów, córką Filipa Orleańskiego miał dwóch synów: Amadeusza Humberta (domniemanego następcę tronu polskiego) i Aimone Roberto.
Amadeusz Humbert (1898 – 1943) był generałem, wicekrólem Egiptu, wodzem naczelnym wojsk włoskich w Afryce w l. 1939 – 1941. Skapitulował przed Brytyjczykami pod Amba Alagi, zmarł w niewoli brytyjskiej w Nairobi. Jego młodszy brat Aimone Roberto (1900 – 1948) został proklamowany królem Chorwacji , gdzie z nadania Hitlera panował jako Tomisław II. Abdykował po aresztowaniu Mussoliniego .
Za kilkanaście lat polskie salony polityczne, które wysunęły kandydaturę Emanuela na króla Polski, będą zdziwione bardzo, że ich kandydat i jego synowie za popierają faszyzm, Mussoliniego, Hitlera, to całe zło, które opanowało Europę i doprowadziło do wybuchu II wojny światowej.
Ulotka pochodzi z PAN Archiwum w Warszawie, Materiały Jana Dąbrowskiego.
Korespondencja Izabela Gass
