Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego obchodzony jest 21 lutego. Święto zostało ustanowione przez UNESCO 17 listopada 1999 roku, zwracając uwagę na różnorodność językową i kulturową świata a także na języki zagrożone i ginące.
21 luty to dzień niezwykły dla każdego kto docenia i zabiega o swą tożsamość narodową, bez względu na to, o jakim kraju czy języku mówimy.
Język ojczysty to wartość, o którą powinniśmy dbać i kultywować na co dzień, zwłaszcza jeśli mieszkamy z dala od naszej ojczyzny.
Idea świętowania czegoś co jest od absolutnie naturalne – naszego języka, tego w którym się wychowaliśmy czyli języka naszego serca i umysłu, może pozornie wydawać się banalna.
Przekonanie, że język ojczysty jest wartością wieczną, darem na czas nieokreślony, umiejętnością , którą mamy i której nikt nam nie odbierze…może być mylne a przede wszystkim może uśpić naszą czujność!
Język ojczysty każdego z nas może mieć różnoraki wymiar i zasięg.
To od nas zależy czy i na jakim poziomie stosujemy go w praktyce. Istotne jest to byśmy o niego dbali, nieustannie, konsekwentnie, we wszelkich dostępnych formach.
Jeśli zostawimy nasz język ojczysty na strychu i zatrzaśniemy za sobą drzwi, to stopniowo rok po roku to naturalne bogactwo zacznie pokrywać się kurzem, tracąc sens i przejrzystość.
Wypowiedzi staną się uboższe i coraz częściej będzie brakować nam właściwych słów do wyrażenia myśli czy uczuć.
Jak codziennie dbać o język ojczysty zagranicą?
Oto małe vademecum:
1. Nie usypiajcie słownika w języku ojczystym, urozmaicajcie słownictwo i próbujcie używać go „dwustronnie” stosując tłumaczenia codzienności, to dodatkowo wzbogaci Waszą dwujęzyczność
2. Nie wstydźcie się języka choć jest językiem mniejszości: to co jest odmienne nie zuboża nas czy naszego otoczenia, wręcz przeciwnie! wzbogaca je w różnorakie wartości
3. Proponujcie język ojczysty w środowisku zawodowym czy prywatnym, w drobnych dawkach, na wesoło tak by również Wasi bliscy poczuli się bliżej Waszej podwójnej językowej rzeczywistości. Proponujcie im kulturę, tradycję, folklor czy kuchnię polską – oswajajcie z językową nowością, jednym słowem : dzielcie się Waszym bogactwem!
4. Śmiejcie się i smućcie po polsku
5. Używajcie języka systematycznie, nie ulegając pokusie używania wyłącznie języka kraju , w którym mieszkacie
6. Śpiewajcie po polsku ( pod prysznicem, w samochodzie, w samotności czy w towarzystwie)
7. Czytajcie po polsku! piszcie po polsku ( w notesie, w pamiętniku, na pocztówce czy smartphonie )
8. Dawajcie przykład młodym pokoleniom, pokażcie dzieciom jak bardzo Wy jesteście wyjątkowi i bogatsi posługując się ciągle również tym językiem, w którym wyrośliście.
9. Bawcie się z dziećmi językiem polskim! Bawcie się po polsku!
10. Bądźcie dumni! – najcenniejszą i najskuteczniejszą motywacją do poznawania języka ojczystego rodziców, będzie ukazanie dzieciom zainteresowania krajem, jego historią, kulturą czy tradycjami, a przede wszystkim wyrażenie dumy i szacunku dla tego języka.
W pracy z dziećmi poza granicami kraju jednym z najważniejszych aspektów jest zaciekawienie, oswojenie ich z polskością oraz językiem polskim. Coraz częściej wśród naszych uczniów pojawiają się przedstawiciele drugiego pokolenia emigracji. Zróżnicowany poziom znajomości języka polskiego wśród uczniów oraz ich rodziców wymaga od nauczyciela ogromnej elastyczności, twórczości i czujności. Schematyczne i standardowe nauczanie nie ma w naszych warunkach zastosowania. W przykładowej lekcji otwartej nauczyciel wspólnie z rodzicami aktywnie, spontanicznie i naturalnie w formie nauki, zabawy i pracy twórczej przekazuje maluchom język ojczysty.
Tematem ostatnio przeprowadzonej przeze mnie lekcji była lektura, która mimo wielu lat nie wyszła z mody. To, że pamiętają ją rodzice moich uczniów dodatkowo uatrakcyjniło nasze językowe zmagania. Na lekcji gościliśmy słynnego Plastusia, autorstwa Marii Kownackiej. Czytaliśmy wspólnie ( nauczyciel, rodzice i dzieci) urywki książki, omawialiśmy, opisywaliśmy, rysowaliśmy głównego bohatera, a przede wszystkim zaangażowane i roześmiane Mamy opowiadały zaciekawionym dzieciom swoje plastusiowe przygody, odnosząc się do wspomnień związanych z tą lekturą z czasów ich edukacji szkolnej w Polsce. Każdy etap tych zajęć przepełniony był nowymi wyrazami , angażując wszystkich uczestników bez względu na wiek czy poziom znajomości języka polskiego. Dawka nowego słownictwa została przedłożona i wykorzystana nieświadomym tego zaprogramowanego działania dzieciom.
Na zakończenie lekcji każdy uczeń ulepił swojego Plastusia…ale opis naszych plastelinowych wytworów to już kolejny etap językowej strategii: praca domowa wspólnie z rodzicami i obowiązkowym zastosowaniem języka ojczystego!
Sprawne stosowanie języka ojczystego poza ojczyzną jest możliwe i wbrew pozorom proste, a to czy i w jakim wymiarze nasz język ojczysty będzie błyszczeć – zależy tylko i wyłącznie od nas !
mgr Sylwia Woźniak, nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej i języka polskiego w Szkole Polskiej przy Ambasadzie RP w Rzymie
