W końcu ubiegłego roku na rynku wydawniczym ukazała się książka dr Wojciecha Wendlanda pt. Ludzie wolni są braćmi. Legiony Dąbrowskiego między prawdą a legendą (Łódź 2022).
Ze wstępu do książki:
„Legiony zajęły poczesne miejsce w ruchu, który z ich udziałem i za sprawą Napoleona zmierzał do przeobrażenia całej Europy w duchu nowoczesności. Legiony nie były tylko formacją prowadzącą w Europie walkę o wolność poprzez czyn zbrojny. Od początku istniała świadomie kształtowana społeczno-kulturowa formacja Legionów, zmierzająca do – jak wyżej wspomniano – ukształtowania nowego typu Polaka i zdobywania wolności drogą oświecenia. Był to element szerszego procesu dokonującego się w całej Europie, który inicjowała francuska rewolucja a następnie podjęte przez Napoleona działania. Był to również istotny element samoświadomości legionistów, jak też przekazu celowo i konsekwentnie kierowanego przez nich do kraju i świata”.
„Celem tej pracy jest zatem ukazanie historycznego fenomenu Legionów Polskich w Europie jako formacji nie tylko wojskowej, gdyż w nie mniejszym stopniu społeczno-kulturowej oraz stanowiącej rzeczywistość wewnętrznie zróżnicowaną i bogatą w szereg rozmaitych osiągnięć. Przewodnikami na drodze do ukazania i zrozumienia treści owego fenomenu czynimy tych, którzy w epoce napoleońskiej ów fenomen i jego treści tworzyli: wodzów, działaczy, wychowawców i mistrzów. Na różnych polach swej aktywności przecierali oni szlaki wiodące ku wolnej i nowoczesnej Polsce”.
„Dlatego też zagadnienie, które tak Askenazy, jak i Handelsman, ujmowali pod tytułem Napoleon a Polska, bądź Napoleon i Polska, wymaga szerszego horyzontu prezentacji, uwzględniającego nie tylko polityczne i wojskowe wymiary zdarzeń, ale także kulturowe i świadomościowe elementy struktury dziejowej rzeczywistości, w tym wypadku związane z problematyką złożonej relacji: Napoleon i Legiony Polskie. Pozwoli to nie tylko na uchwycenie i wyświetlenie problemów lokowanych nierzadko obok lub na marginesie procesu dziejowego. Umożliwi zarazem ukazanie różnych przejawów prezentowanej w niniejszej pracy problematyki, jak i ukazanie ich związku z szerszymi przemianami, dokonującymi się wówczas w zachodniej Europie, w których awangardzie był ruch legionowy”.
Wojciech Wendland, historyk i menadżer projektów, absolwent Uniwersytetu Łódzkiego i Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, doktor nauk humanistycznych. Autor książek nominowanych do Nagrody Oskara Haleckiego: W 89 lat dookoła świata. Aleksander Tansman u źródeł kultury i tożsamości, Łódź 2013, Trzy czoła proroków z matki obcej. Myśl historyczna Tatarów polskich w II Rzeczypospolitej, Kraków 2013.
