Polska i Italia. Dwa kraje, których kultura, sztuka – a na ich tle także ludzkie losy, przenikały się od stuleci.
Jednym z licznych przykładów na to jest miłość i ponad 30-letni zwiazek wybitnej malarki, pisarki i muzy wielkich artystów, Leonor Fini z polskim pisarzem i publicystą, Konstantym Kotem Jeleńskim, który zamieszkał w Rzymu pod koniec 1939 roku.
Oboje mieli ojców Włochów. Ona, córka Malviny Braun Dubich o niemiecko-słowiańskich korzeniach i Herminio Fini, Włocha z Benevento, urodziła się w Buenos Aires, ale wychowywała we Włoszech, w Trieście. W wieku 17 lat przeniosła się do Mediolanu i wkrótce poślubiła Włocha, Fedrico Venezianiego, z którym dość szybko sie rozstała.
On od dziecka obcował z kulturą włoską, na przykład słuchając we włoskim oryginale, „Il cuore” („Serce”) Amicisa, czytane mu przez prababkę. Włochy były mu bliskie dzięki matce, Renie z d. Skarżyńskiej, tłumaczce literatury włoskiej i francuskiej, jej mężowi, dyplomacie, Konstantemu Jeleńskiemu, oraz biologicznemu ojcu Konstantego, Włochowi, także dyplomacie, hrabiemu Carlo Sforza, dwukrotnemu ministrowi spraw zagranicznych Włoch.
Konstantego i Leonor połączył Rzym, gdzie się poznali w 1952 roku. Oboje wolni duchem, kreatywni, artystyczni, twórczy i niekonwencjonalni. Pasjonaci słowa pisanego. Ona w 1970 roku napisała trzy powieści: „Rogomelec”, „Moumour”, „Contes pour enfants Velu i Oneiropompe”. Jego książki to „Korespondencja”, „Chwile oderwane”, „Zbiegi okolicznosci”, „Listy z Korsyki do Józefa Czapskiego”.
Jako twórcy oboje byli wszechstronni. Konstanty Kot Jeleński, polski intelektualista, pochodzący z rodziny ziemiańskiej, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych, I Dyw. Pancernej Gen. Maczka, uczestnik Kongresu Wolności Kultury, był eseistą, krytykiem, tłumaczem, publicystą, związanym z paryską „Kulturą”. Współpracował z prasą wielu krajów, w tym z mediami włoskimi.
Leonor malowała portrety wielu celebrytów, m.in. włoskiej gwiazdy kina, Anny Magnani,
i osobiste, symboliczne obrazy, pełne fascynacji kobiecym ciałem, które wystawiano często razem z dziełami surrealistów. Projektowała kostiumy i dekoracje dla teatru, baletu i opery i do filmów, stworzyła flakon dla zapachu „Shocking” Elsy Schiaparelli. Zilustrowała też wiele utworów wielkich pisarzy i poetów, w tym Edgara Allana Poe, Szekspira i Baudelaire’a.
Leonor FINI i Konstanty Jelenski przez ponad 30 lat mieszkali razem w Paryżu (1952-1987). Z tego – większość czasu w niekonwencjonalnym przyjacielskim trojkącie z Włochem, arystokratą, byłym konsulem w Monako, Stanislao Leprim, z którym Leonor związana była od roku 1941.
Za namową Jeleńskiego Fini przyczyniła się znacząco do rozwoju polskiej kultury emigracyjnej, udostępniając listę adresów kolekcjonerów, marszandów, krytyków sztuki oraz bywalców salonów Galerii Lambert, której pomysłodawcą i założycielem był inny Polak, Kazimierz Romanowicz.
Fascynujące życie Leonor Fini, która przeżyła ponad 30 lat u boku kosmopolitycznego Polaka, Konstantego Kota Jeleńskiego i Włocha Stanislao Lepriego, stało się tematem filmu dokumentalnego Chrisa Vermockena (1991).
Warto nadmienić, ze w ostatnim czasie upamiętnieniem jej postaci zajęły się też dwie norweskie kuratorki sztuki i artystki, Tanja Thorjussen i Thale Blix Fastvold (dyplom z fotografii Istituto Europeo di Design in Rome), prowadzące w Oslo LocusArt. Leonor Fini jest bohaterką jednej z prac ich cyklu „Kvinner” (Kobiety), prowadzonego od roku 2018.
Celem jest uhonorowanie wybitnych kreatywnych kobiet, pionierek w dziedzinach działalności twórczej, naukowej, społecznej i pokazanie ich w innym kontekście niż tradycyjne muzy, żony czy kochanki mężczyzn – geniuszy. Anglojęzyczne artystki z Locus wykorzystują grę słów, zastępując „HIStory” (czyli historia – słowo stworzone z słów „jego” i „opowieść”) pojęciem „HERstory” (zbitka słów „jej” i „opowieść”).
Postać Leonor, jak wszystkie bohaterki cyklu, zobrazowana jest z charakterystyczną dla niej rośliną.
Wystawa gościła już m.in. W San Francisco / USA (2018), Moscow Art Fair / RU (2018), Oslo, Kongsvinger, Rogaland, Stamsund / NO (2018, 2019, 2021), New York / USA (2019), Kings Lynn / UK (2022).
Tekst: Barbara Czechmeszynska-Skowron
Foto: Z archiwum LocusArt
