Choć była żoną premiera, nie zrezygnowała z naukowych ambicji. Była jedną z pierwszych kobiet w wolnej Polsce, które zajmowały się etnologią, a jej bogaty dorobek naukowy wzbogacił nie tylko polską naukę. Przypominamy Cezarię Annę Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz Jędrzejewiczową.
Urodziła się w 1885 roku w Dorpacie, gdzie jej ojciec, Jan Niecisław Baudouin de Courtenay kierował Katedrą Gramatyki Porównawczej. Za kształcenie czterech córek profesora odpowiadała matka, Romualda z Bagnickich, lekarka i aktywistka społeczna. Z systemową edukacją Cezaria zetknęła się dopiero w wieku 13 lat, kiedy rodzina przeprowadziła się do Krakowa, gdzie ojciec przez dwa lata pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kolejnym adresem rodziny był Petersburg, gdzie Cezaria ukończyła gimnazjum i podjęła naukę na Wyższych Kursach Żeńskich, a następnie na Uniwersytecie Petersburskim.
Po rewolucji 1905 roku przez pewien czas pozwalano kobietom studiować i Cezaria wykorzystała ten fakt. Udało jej się ukończyć studia i podjąć pierwsze badania naukowe. Spotkało się to jednak ze sprzeciwem rodziny jej męża Maxa Vesmera, który widział jej miejsce w domu a nie na uczelni.
.
.
Jej drugi mąż, Stefan Ehrenkreutz, prawnik i senator II RP w 1920 roku podjął pracę na tworzącym się wówczas uniwersytecie w Wilnie. Były tam dobre warunki do podjęcia przez Cesarię pracy naukowej, co nie przeszkadzało jej w wychowywaniu dzieci.
Dwa lata później zdobyła habilitację przedstawiając rozprawę poświęconą św. Cecylii i genezie apokryfów. Ułatwiło jej to podjęcie pracy na Uniwersytecie Stefana Batorego a w 1927 roku objęcie stanowiska zastępcy profesora etnologii i etnografii. Kierowała badaniami w terenie, nadzorowała prace nad pisaniem podręczników. Utworzyła też przy uczelni muzeum etnograficzne i zajmowała się organizacją zjazdów geografów i etnografów.
Była pierwszą kobietą w Polsce, która została profesorem nadzwyczajnym. Za swoje naukowe zasługi została też odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Po rozstaniu z mężem i powrocie do Warszawy objęła Katedrę Etnografii Polskiej na uniwersytecie w Warszawie.
Tam poznała późniejszego premiera II RP, Janusza Jędrzejewicza, który został jej trzecim mężem wywołując tym niemały skandal obyczajowy. Jędrzejewicz, by poślubić podwójną rozwódkę zrezygnował z urzędu.
Mimo wielu zawirowań w życiu osobistym Cesaria kontynuowała swoją karierę naukową prowadząc badania nad kultem św. Jerzego, angażowała się też w działania wielu stowarzyszeń. W czasie II wojny światowej rodzina Jędrzejewiczów uciekła do Lwowa, a stamtąd, przez Kosowo, Bukareszt i Palestynę do Wielkiej Brytanii. W tym czasie Cesaria nie zaprzestała pracy naukowej – w Jerozolimie założyła Polski Instytut Naukowy, a w Londynie z jej inspiracji powstała Polska Rada Naukowa na Obczyźnie i Polski Uniwersytet na Obczyźnie, gdzie wykładała etnografię i etnologię. W 1958 roku, jako pierwsza Polka, została rektorem tej uczelni.
Po śmierci Stalina, wiele polskich uczelni proponowało jej powrót do kraju. Nie zdecydowała się na to, mając świadomość, że jako wdowa po premierze sanacyjnego rządu może doświadczyć represji komunistycznych władz. Zmarła w 1967 roku i pochowana została wraz z mężem na cmentarzu Elmers End pod Londynem. Ich symboliczna mogiła znajduje się także na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Tekst Jolanta Pawnik, dziennikarka i content menedżerka, autorka książek genealogicznych. Interesuje się historią, w swoich tekstach chciałaby przywrócić pamięć o ludziach, którzy tworzyli polską naukę i kulturę.
Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za granicą 2023 r.
*Publikacja wyraża jedynie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
Źródło DlaPolonii.pl
