ZOFIA JAGIELLONKA (1522 – 1575) – księżna Brunszwiku-Wolfenbüttel

W 2022 r. mija 500 lat od narodzin Zofii Jagiellonki, córki Zygmunta Starego i Bony.


Zofia Jagiellonka urodziła się jako trzecie dziecko Zygmunta Starego i Bony Sforzy. Miała trzy siostry,
Izabelę , Annę i Katarzynę i brata Zygmunta Augusta. Nie wiadomo jakie wykształcenie otrzymała
Zofia, ale z listów, które pozostawiła wynika, że biegle władała włoskim i radziła sobie z łaciną. Z
czasem nauczyła się i niemieckiego. Młodość królewny upływała dość monotonnie. Zdaje się, że
matka trzy młodsze córki, nie darzyła tak gorącym uczuciem jak syna i pierworodną Izabelę. Po ślubie
Izabeli – zgodnie z przyjętym zwyczajem, że córki wychodzą za mąż według starszeństwa, powinna
być kolej Zofii. Ale rodzice nie podjęli starań o poszukanie odpowiedniego narzeczonego. W chwili
śmierci ojca Zofia liczyła dwadzieścia sześć lat, a więc według norm ówczesnych była już
zdecydowanie starą panną. Czekała jeszcze osiem lat na małżeństwo. Lata te spędziła w Warszawie z
matką i pozostałymi dwoma siostrami. Stosunki z bratem były chłodne, Bona myślała o wyjeździe do
Włoch i przed opuszczeniem Polski chciała chociaż jedną córkę wydać za mąż. Wtedy pojawił się
kandydat –Henryk II , książe brunszwicki.


Księstwo brunszwickie – jedno z pomniejszych księstw Rzeszy na północy Niemiec – było wówczas
podzielone na cztery państewka. Henryk II władał tylko jednym z nich Brunszwik-Wolfenbüttel. Było
to jedno z nielicznych w Niemczech księstw katolickich.

Z politycznego punktu widzenia związek z Brunszwikiem nie miał dla Polski większego znaczenia, nie
była to też dla Jagiellonki w żadnym wypadku świetna partia. Zaś ze względu na wiek księcia, który
liczył 66 lat, małżeństwo nie gwarantowało Jagiellonce ani macierzyństwa, ani szczęścia. Książe był od
kilkunastu lat wdowcem, miał też wieloletnią kochankę.


Król ani senatorowie nie sprzeciwiali się małżeństwu i tak ślub Zofii per procura odbył się w
Warszawie w 1556 r.

Foto commons wikimedia


Sytuacja, którą Zofia zastała w Wolfenbüttel nie była sielankowa – między księciem Henrykiem a jego
synem Juliuszem panowały dość napięte stosunki ze względu na to, że syn był luteraninem. Zofia ,
kobieta już dojrzała i niewątpliwie inteligentna, potrafiła sobie ułożyć stosunki z mężem i pasierbem ,
od którego była tylko o siedem lat starsza. Bardzo szybko opanowała język niemiecki. Okazała się też
bardzo dobrą administratorką dóbr i wykazywała dużą zapobiegliwość o finanse. Jej zamożność była
powszechnie znana.


W 1568 r. zmarł książe Henryk, a władze objął Juliusz. Zofia usunęła się wówczas do zamku w
Schöningen, które stanowiło jej wdowią oprawę. Wiodła tam życie na wysokiej stopie. Jej dwór liczył
90 osób! Wiele podróżowała – bywała w Berlinie u przyrodniej siostry Jadwigi , w Kassel u książąt
heskich, jeździła do wód do Ems. Kolekcjonowała obrazy, rzeźby, kobierce i arrasy, a także biżuterię.
Najbardziej jednak interesujący jest fakt, że zgromadziła pokaźny księgozbiór, liczący około 400 – 500
dzieł, w tym wiele polskich ( Reja, Kochanowskiego). Prowadziła obfitą korespondencję, zachowało
się 1100 listów pisanych do niej i 700 pisanych przez nią.


Zmarła w 1575 r. mając ledwie 53 lata. Została pochowana w kościele Najświętszej Marii Dziewicy w
Wolfenbüttel obok męża.


Cały swój majątek zapisała siostrom. Niestety, pasierb unieważnił testament i zajął jej dobra
ruchome i nieruchome.


W porównaniu ze swoimi siostrami, które weszły do domów królewskich, dostała Zofia za męża
„tylko” księcia, stosunkowo niewielkiego kraiku, jakim było księstwo Brunszwik-Wolfenbüttel. Ale
siostry miały życie dramatyczne czy wręcz tragiczne, a Zofia spokojne.


Herzog August Bibliothek


Biblioteka została założona w 1572 r. przez ks. Juliusza, pasierba ks. Zofii. Jej podstawą był
księgozbiór ks. Zofii. W XVII w. była największą biblioteką na północ od Alp I nazywano ją ósmym
cudem świata. Obecnie przechowuje się tam 900 tys. ksiąg, z czego 350 tys. pochodzi z XV- XVIII w.

Korespondencja Izabela Gass.

Wszelkie prawa zastrzeżone.




One thought on “ZOFIA JAGIELLONKA (1522 – 1575) – księżna Brunszwiku-Wolfenbüttel

  1. Michal Szustak

    Dzien dobry, na fotografii uzyliście Państwo wizerunku innej Zofii Jagiellonki, córki Kaziemierza Jagiellończyka, która zmarła w Brandenburii jakeś pięc lat przed pryjazdem Bpny do Krakowa 🙂

    Reply

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *