30 września o godzinie 17.15 w Mediolanie, w Cineteca Milano Arlecchino na Via San Pietro all’Orto 9 odbędzie się projekcja polskiego filmu pt. Zieja. Nie zabijaj nigdy nikogo.
Opis filmu
Jest rok 1977. Osiemdziesięcioletni ksiądz Jan Zieja współzałożyciel KOR’u, zostaje wezwany na przesłuchanie. Rozmowy z funkcjonariuszem służby bezpieczeństwa staną się przyczyną retrospektywnej wędrówki po barwnym życiu księdza, prezentacji jego niezwykłej duchowej postawy, a także opowieści o najważniejszych wydarzeniach polskiej historii wieku dwudziestego.
„ZIEJA” – streszczenie filmu
Rok 1977. Adam Grosicki, odsunięty od służby oficer służby bezpieczeństwa, dostaje szansę na powrót. Musi zdobyć materiały kompromitujące członków rodzącej się demokratycznej opozycji. Spośród opozycjonistów, którzy mogliby mu pomóc w ich zdobyciu, Grosicki typuje osiemdziesięcioletniego księdza – Jana Zieję. Wkrótce Zieja zostaje wezwany do Urzędu Bezpieczeństwa.. Podczas spotkania okazuje się, że ksiądz nie tylko stanowczo odmawia współpracy, ale próbuje jeszcze, niejako przy okazji, ewangelizować przesłuchującego go majora. Grosicki nie daje za wygraną. Postanawia zdobyć zaufanie księdza. Jest świetnie do swojej misji przygotowany – zna wiele faktów z jego życia, nawet takich, o których sam Zieja zapomniał. A zwłaszcza te epizody, w których ksiądz Zieja poróżnił się z oficjalnym stanowiskiem kościoła.
Rozmowa Ziei i przesłuchującego go oficera staje się pretekstem dla retrospektywnych opowieści z bogatego życia księdza. Okazuje się, że każdy z prezentowanych dramatycznych epizodów kształtował Zieję jako kapłana i człowieka, w każdym też ksiądz stawiany był wobec konieczności dramatycznego, fundamentalnego wyboru. Jesteśmy świadkami udziału ksiądza Zieji w wojnie bolszewickiej 1920 roku. Zieja widzi dziesiątki zabitych żołnierzy. Wygłasza słynne kazanie „Nie zabijaj, nigdy nikogo”. Zostaje oskarżony przez swojego dowódcę o brak patriotyzmu. Chcą go rozstrzelać. Nagle Zieja dostaje Krzyż Walecznych za uratowanie wielu rannych podczas jednej z bitew. W kilka lat później Zieja odprawia na katolickim cmentarzu pogrzeb samobójczyni. Było to wtedy zabronione. Zieja staje przed sądem biskupim, który udziela mu nagany.
Pierwsze wielogodzinne spotkanie z księdzem Zieją nie przynosi Grosickiemu spodziewanych efektów, oficer odwiedza więc księdza w jego mieszkaniu przy klasztorze Urszulanek przy Wiślanej. Przychodzi pod pretekstem ostrzeżenia kapłanal, że kilku przyjaciół księdza „bawiących się” w działalność opozycyjną może wkrótce zostać aresztowanych. Tylko Zieja może ich uratować.
By wzbudzić większe zaufanie księdza Grosicki, sugeruje, że ich losy przecięły się niegdyś, w momencie kiedy to jego matka, w tajemnicy przed ojcem, ochrzciła go. Akt chrztu podpisał ksiądz Jan Zieja. Opowieść staje się pretekstem do ponownych retrospektywnych scen z udziałem Ziei (słynne kazania po aresztowaniu prymasa Wyszyńskiego). I tym razem radykalne, bezkompromisowe, wywodzące się z ducha Ewangelii pojmowanie kapłańskiej powinności przez Zieję, staje się przyczyną poróżnienia z kościelnymi władzami.
Także i to spotkanie z Zieją nie przynosi Grosickiemu spodziewanych rezultatów, Oficer prosi swoich mocodawców, by aresztowali kilku działaczy opozycji. Pułapka zaczyna działać. Wzburzony Zieja przychodzi do Grosickiego. Chce widzenia ze swoimi przyjaciółmi. W kilka dni później zostaje zawieziony do więzienia. Tam spotyka się z aresztowanymi. Ich szczera rozmowa jest nagrywana. Grosicki uzyskuje wreszcie informację, której bezskutecznie od tak dawna poszukiwał, informację, która odpowiednio spreparowana, może zniszczyć cały ruch. Kiedy chce się podzielić odkryciem ze swoim przełożonym okazuje, że jego „misja” stała się nieaktualne – aresztowani opozycjoniści zostają wypuszczeni na wolność. Jest amnestia. To propagandowe posunięcie władzy z okazji 33 rocznicy powstania PRL. Grosicki przegrywa, zostaje z niczym – wraca do punktu wyjścia. Zaczyna pić…
EKSPLIKACJA REŻYSERSKA
Robert Gliński – kilka słów od reżysera
Historia niezwykłego życia księdza Jana Ziei, duchownego, działacza społecznego, tłumacza, publicysty i pisarza religijnego, skupia w sobie wszystko, co najważniejsze w polskiej historii XX wieku. Ksiądz Zieja był naocznym świadkiem – wojny roku 1920, kampanii wrześniowej 1939, Powstania Warszawskiego, początków KOR’u – co więcej świadkiem mającym na te wydarzenia wpływ. Był kapelanem wojskowym podczas wojny polsko-rosyjskiej, a także kapelanem Szarych Szeregów i Armii Krajowej w czasie II wojny światowej. W tej posłudze nie ulegał fasadowemu patriotyzmowi. W kazaniach głosił, że nie można zabijać nikogo, nawet wrogów czyli Niemców. Bo to zbrodnia. Chciano go rozstrzelać za dezercję i defetyzm.
Gdy w latach 20-tych XX wieku pochował samobójczynię na katolickim cmentarzu wylądował przed sądem biskupim. W roku 1926 wyruszył na pielgrzymkę do Rzymu bez paszportu, ignorując istnienie granic państwowych. W roku 1946 włączył do swojej rady parafialnej kobietę, co było wówczas zabronione i ponownie otrzymał naganę od biskupa.
Zieja często stawiał na szali swoje życie, wolność, nierzadko ryzykował wszystkim, w imię wyznawanych wartości moralnych, etycznych i religijnych. Jego idealistyczne, najprostsze i bezpośrednie pojmowanie dobra, miłości, wyrozumiałości dla ludzkich wad oraz niezwykły kręgosłup moralny powodowały, że często szedł pod prąd nie tylko bieżącej sytuacji politycznej, ale i kościelnych reguł. Bezkompromisowy, wierny swoim zasadom wyszedł bez szwanku z niezliczonych zagrożeń, nigdy nie wyrzekając się swoich przekonań.
Film kocha buntowników. A Zieja nie był konformistą. Nie godził się na świat zastany. Zapłacił za to zresztą dużą cenę. Stworzony do pracy duszpasterskiej, przez większość życia zmuszony był do pracy poza własną parafią. Choć miał poczucie krzywdy, pogodził się z tym pokornie. Zostawił kazania, wyprzedzające swój czas, niezwykle dziś aktualne.
Mówił w nich o prawdzie, która jest najwyższą wartością. Rozprawiał o miłości, która jest największym dobrem, bo łączy ludzi. Wzywał do wybaczania wrogom. Nawoływał do tolerancji i otwartości.
W filmie biografia Zieji jest naturalnym pretekstem do wędrówki przez historię Polski wieku dwudziestego, to doskonała sposobność do pokazania współczesnemu widzowi tej historii w atrakcyjnej dramaturgicznie formie.
Struktura narracyjna filmu opiera się motywie przesłuchania księdza Jana Ziei przez oficera SB Grosickiego. Ich kolejne spotkanie i próby uczynienia z Ziei źródła informacji na temat działaczy KOR są punktem wyjścia do retrospekcji z różnych momentów życia księdza. Grosicki dużo wie o Ziei, ma jego teczkę. Chce zdobyć jeszcze więcej informacji i pokazać księdzu jak był niedoceniany, niezrozumiały przez zwierzchników. Sugeruje, że to powinno się zmienić…
Sceny przesłuchań wspaniale grane przez Andrzeja Seweryna i Zbigniewa Zamachowskiego mają charakter klaustrofobiczny, spokojny, skupiony na aktorze. Inscenizacja w nich jest minimalistyczna. Jak w malarstwie Edwarda Hoppera podkreśla to samotność Zieji, jego spokój i duchowość. Natomiast sceny historyczne zostały zrealizowane z dużym rozmachem inscenizacyjnym i ekspresją.
Film „Zieja” to szeroki, epicki obraz wędrówki przez historię Polski XX wieku. Przewodnikiem w tej podróży jest charyzmatyczny, mądry, bezkompromisowy ksiądz Jan Zieja.
Poniżej informacje nadesłane do Redakcji w języku włoskim:
Gli istituti culturali europei e le missioni diplomatiche riunite nel Cluster EUNIC Milano, invitano il pubblico milanese – tra il 26 settembre (Giornata europea delle lingue) e l’1 ottobre – alla V edizione delle Giornate del cinema europeo contemporaneo, organizzata in collaborazione con Cineteca Milano presso Cineteca Milano Arlecchino
Il Consolato Generale di Polonia in Milano il 30 settembre alle ore 17.15 presenta il film:
“Zieja. L’eroe. Il ribelle. L’uomo” di R. Glinski, 2020, 110 min
Il colloquio del sacerdote carismatico e ribelle Jan Zieja (Andrzej Seweryn/ Mateusz Więcławek) con l’agente dei servizi segreti (Zbigniew Zamachowski) serve da pretesto per un viaggio attraverso la storia della Polonia dalla guerra bolscevica del 1920 fino alla Seconda Guerra Mondiale e quindi ai tempi moderni. Tratto da storia vera.
