Pojęcie tożsamości jest pojęciem złożonym, przede wszystkim jednak jest odpowiedzią na pytanie „Kim jestem?”, „Co jest dla mnie ważne?”. Tożsamość jest rezultatem pewnego procesu, jej kształt bierze się z doświadczeń i umiejętności nabywanych przez całe życie, a jedną z kluczowych kompetencji kształtującą rozwój tożsamości jest używanie języka i werbalizacja rzeczywistości.
Język jest narzędziem w komunikowaniu naszych spostrzeżeń, odczuć i opinii. Język jest wreszcie pryzmatem, przez który postrzegamy świat, jest obecny w każdym aspekcie naszego życia.
Od kilku lat mam okazję przyglądać się temu, jak język, a dokładnie jego poznawanie wpływa na rozwój i budowanie tożsamości. Jako nauczyciel języka polskiego w Szkole Polskiej im. 2. Korpusu Polskiego w Bolonii, czyli w kontekście wielojęzycznym oraz wielokulturowym uczestniczę bezpośrednio w procesie budowania świadomości językowej, czy to poprzez asymilację języka, czy to poprzez przywiązanie do polskiej kultury i tradycji, którą uczeń spotyka najpierw w domu, wreszcie poprzez poczucie przynależności do danej grupy językowej.
Inną kwestią jest fakt, iż język jest nam potrzebny, ponieważ jest nośnikiem kultury, jest narzędziem, które pozwala w nią wejść. Ucząc się nowego kodu językowego dziecko poznaje jednocześnie zwyczaje oraz wartości, które ukształtowały tożsamość ludzi, którzy się nim posługują. Może dzięki temu interreagować na wyższych poziomach kompetencji, formułować swoje punkty postrzegania świata i eksponować je, przez co kształtuje się jego tożsamość. Dlatego tak ważnym aspektem w pracy nauczyciela jest kładzenie nacisku na głębsze przybliżanie tradycji oraz historii Polski, bo to właśnie te dwa elementy będą prowadziły do głębszego zrozumienia oraz identyfikacji z polską kulturą, a przez nią z językiem.
Naturalną rzeczą jest, iż poszerzanie kompetencji językowych, wzbogacanie słownictwa, a przez to bardziej świadomy odbiór tekstów literackich, wpływają na wzmocnienie tożsamości językowej. U dziecka, które czuje się swobodnie w dwóch językach i w sposób naturalny przechodzi z jednego na drugi możemy mówić o tożsamości czynnej lub płynnej. Nie oznacza to jednak, iż użytkownik o mniejszych kompetencjach nie posiada tożsamości językowej. Jest użytkownikiem ostrożnym czuje się bardziej związany z jednym językiem niż z drugim, wybiera język, w którym czuje się bardziej komfortowo i bezpiecznie, ale jednocześnie czuje przywiązanie do języka, którego dopiero się uczy.
Poza tym na tożsamość językową dzieci dwujęzycznych wpływają takie czynniki, jak wiek, w którym dziecko zaczęło się uczyć języka, klimat społeczny, stosunek rodziców i innych członków rodziny do języków, ilość czasu jaką dziecko spędza w środowisku każdego z języków. Dzieci, które żyją w środowisku, w którym dwujęzyczność jest akceptowana i doceniana, mają większą szansę na rozwinięcie pozytywnej tożsamości językowej.
Podczas pracy w naszej szkole przekazujemy nie tylko wiedzę, staramy się, aby uczniowie poczuli się w języku swobodniej i pewniej, a sposobem na to jest rozbudzanie w nich ciekawości tym językiem. Okazją do tego były ostanie zajęcia, podczas których obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego, przypadający corocznie na 21 lutego. Chcąc uświadomić wartość oraz różnorodność języka polskiego postawiliśmy na zabawę, proponując multimedialny teleturniej językowy, “biegające dyktando”, czy odkrywanie znaczenia związków frazeologicznych poprzez notatki wizualne. Nie zabrakło kalamburów, krzyżówek, ortograficznego dobble oraz bingo językowego. Nauka jest bowiem najskuteczniejsza, kiedy uczniowie nie mają świadomości uczenia się. Bezwiednie i bez wysiłku zapamiętują nowe znaczenia i umiejętności, a tym samym rozbudowują swoje językowe “ja”.
Tekst Joanna Wiszniewska – Panfuli
